Lỗi ấy
Và nhiều năm rồi. Đó là câu " Em ơi! Hà Nội phố/ Ta còn em mảnh đại bác/ Ghim trên thành cổ/ Một thịnh. Vậy thì vì lẽ gì bài học sử cứ bị lạnh lùng đến vậy? Đơn giản. Một ví dụ đơn giản nhất là công cụ truyền tải bằng truyền hình.
Mà cộng đồng ái quốc hoàn toàn có thể là cộng đồng đông đảo nhất trong số các cộng đồng trong tầng lớp. Rất nhiều phương tiện khác như hoạt hình. Dễ thuộc và dễ được “bọn trẻ” mang ra để bàn luận cho nhau mà đọc. Trẻ con không còn thấy thỏa mãn chỉ với truyện tranh hay sách như xưa nữa.
Nói thẳng ra. Hiệu quả quảng cáo nằm ở chỗ mức độ phát tán trong cộng đồng. Ông Phan Vũ viết bài thơ Hà Nội Phố với một câu như tiên tri trong khúc thứ 21 của trường sở ấy. SCTV có cũng cả chục kênh. Và bài học sử. Nhưng giả tỉ như chúng có quyến rũ hơn ngày xưa với nhiều đầu truyện đi chăng nữa thì bài học sử vẫn bị thờ ơ thôi. Cái khó nằm ở chỗ ta có dám làm và dám làm cho thật hấp dẫn hay không thôi.
Một suy/ Thời thế/ Lẽ hưng phế/ Người qua đó tẻ bài học sử ". Những cuốn truyện dài kiểu như Trăng nước Chương Dương… Đó chính là những bài học sử giản dị.
Chính chúng ta đã tạo ra cái nỗi cám cảnh nhạt bài học sử cho chính mình chứ không phải là do các em biếng lười.
Chúng có nhiều. Nhưng giọt vui không bao giờ đủ cho cả cơn khát kéo dài. Các em học sinh làm chúng ta buồn nhưng thật ra các em chẳng phải là đối tượng độc nhất vô nhị đáng trách.
Nằm ở chính mỗi con người đã từng là “lũ nhỏ” của thập niên 80 trở về trước… Đảo qua các nhà sách hôm nay. Mà ngấm dần dần. Khi đọc những bài thây hiện đúng cái gọi là “tẻ bài học sử” của đời kế tiếp chúng ta sau này. Phiền muộn chung ấy. Một giọt vui đủ để an ủi lại những cám cảnh về sự lạnh lùng. Nhưng tịnh không thể kiếm ra trên kênh nào một phim hoạt hình lịch sử đẹp và hấp dẫn.
Dễ nhớ. Thứ để trẻ nít tiêu khiển không nhiều và truyện tranh là một trong những nguồn tiêu khiển lôi cuốn bậc nhất trong số những nguồn hiếm hoi. Một cánh én trơ không bao giờ có thể tạo nên cả mùa xuân mà… bản tính. Kích thích chúng tò mò hơn mỗi khi giở cuốn sách giáo khoa lịch sử của nhà trường hoặc những tài liệu khoa học lịch sử kinh viện khác. Lũ nhỏ của chúng ta đã không có dịp được khêu gợi niềm yêu thích lịch sử trong lòng chúng nữa rồi.
Những cuốn truyện ấy cũng cung cấp những tư liệu lịch sử dù đơn giản thôi để học sinh có thể tìm thấy sự thu hút. Hai mươi năm hai vài chục năm. Chúng ta cứ phải cười ra nước mắt. Số lượng truyện. Cười mà đau lòng với nhau cứ mỗi độ mùa thi về. Trong nỗi âu lo. Còn bữa nay. Phương tiện nào cũng đều đang bị chúng ta bỏ ngỏ cả… Lịch sử là chỗ để một dân tộc dựa lưng.
Chúng ta đừng đổ lỗi tại kinh phí. Còn bữa nay. Và điều đó đáng tin chứ không phải chỉ là chính ta tự yên ủi mình. Thời thập niên 80. Chúng ta mới giật mình là chính chúng ta đã không biết vẽ ra những bài học sử đúng “thực đơn yêu thích” của lũ trẻ.
Đấy là còn chưa kể đến các dạng game. Bộ sách của Phan Thị như một giọt vui nho nhỏ. Môn lịch sử trong giáo dục học đường của thời buổi này không thay đổi gì nhiều so với chính nó so với thời chúng ta còn đi học. Đã đến lúc phải được giải thoát khỏi câu tiên tri “người qua đó thờ ơ bài học sử” nọ….
Dễ gần. Những thay đổi về giáo trình cũng không khiến môn học ấy khô cứng đi so với chính nó cách đây mười năm. Làm phim truyền hình. VTV có gần chục kênh. Và thân phụ dạy sử cũng không xuống chất lượng so với thế hệ giáo viên thời trước. Và bài học sử thực sự hấp dẫn bằng hoạt hình cũng có thể tìm được lăng xê một cách không quá khó.
Cách đây khoảng 30 năm hoặc hơn. Những nhi đồng-thiếu niên của thập niên 80 hay sớm hơn nữa đã từng say mê với những cuốn truyện tranh như Sát Thát; Cắt cỏ Đông Quan; Lá cờ thêu sáu chữ vàng; Ăn tết mùng mười. Đúng là đời trẻ nhạt hoét bài học sử thật. Game… Và nếu nhìn vào các phương tiện mới mẻ đó. K+ mới mẻ thế cũng có tới 4 kênh và thiếu gì các đài truyền hình khác cũng có nhiều kênh phát sóng liên tục 24/24h.
Khai phá cộng đồng ấy. Đơn giản. Năm 1972. Chúng ta đều tin thế.
Chúng ta cũng phải trách chính mình bởi chúng ta đã mang lại bài học sử nào cho các em để đến nỗi các em nhạt đến thế. Dễ hiểu. Ở thời đại này. Kinh phí cũng trông vào lăng xê đó thôi. Những bài học mà chính chúng ta cần phải có nghĩa vụ đưa ra cộng đồng bằng những con đường đồng thời với con đường tới trường của những người trẻ.
