Kinh nghiệm của Đức giúp tháo ‘ngòi nổ’ Nhật-Hàn?

Găng tay Nhật-Hàn và ngòi nổ tại Đông Á Hồi đầu tháng này, Ngoại trưởng Nhật Bản Fumio Kishida và người đồng nhiệm Hàn Quốc Yun Byung-Se đã có buổi hội đàm trực tiếp bên lề Hội nghị các Ngoại trưởng và Diễn đàn khu vực ASEAN tại Brunei. Đây là cuộc gặp gỡ cấp Ngoại trưởng đầu tiên kể từ khi hai nhà nước có chính phủ mới, và sau sự kiện Ngoại trưởng Hàn Quốc hủy bỏ chuyến công du Tokyo trước việc hai Bộ trưởng Nhật Bản đến thăm đền Yasukuni. Đây có thể coi là một dấu hiệu lạc quan trong việc hàn gắn mối quan hệ sóng gió đôi bên. Nhưng theo đánh giá của giới phân tích, những găng tay giữa hai quốc gia Đông Á vẫn chưa thể dịu lắng khi mà trước đó, Thủ tướng Nhật Abe đã ban bố kế hoạch đổi thay Hiến pháp và Bộ Quốc phòng nước này công bố Sách trắng 2013, nêu bật vấn đề chủ quyền quần đảo Takeshima (theo cách gọi của Nhật) hay Dokdo (theo cách gọi của Hàn Quốc), mà sau đó Seoul đã lên tiếng phản đối gay gắt. Quan hệ song phương Nhật-Hàn đầy cập kênh còn xuất hành từ những dị đồng trong kí vãng. Ông Abe hồi đầu năm nay còn khẳng định việc định nghĩa thứ “xâm lược” có sự khác biệt giữa các nhà nước, ám chỉ tới cuộc chiến biến Trung Quốc và Hàn Quốc thành thuộc địa trong quá khứ. Sóng gió đấu nổi lên khi Thị trưởng Osaka là Toru Hashimoto đưa ra tuyên bố gây tranh luận hồi tháng 5: “Những phụ nữ “giải sầu” cho quân lính Nhật trong Thế chiến thứ hai là điều cần thiết.” Hay sự kiện ông Abe xuất hiện trên một máy bay huấn luyện đấu tranh T-4 mang số hiệu 731 – cũng là số hiệu của đơn vị nghiên cứu chiến tranh hóa học và sinh vật học bí ẩn của Nhật Bản từng tiến hành các thí điểm chết người trong Thế chiến thứ hai và nhốt các tù, trong đó có người Hàn Quốc. Theo Diplomat, đối với nhiều người Hàn Quốc, việc ông Abe tái trúng cử Thủ tướng Nhật báo hiệu một sự di chuyển quyền lực chính trị và tiềm tàng những sự gia tăng sức mạnh, quân sự hóa, gây quan ngại cho chính quyền Seoul. Trong khi đó, cả ông Abe và Thủ tướng Hàn Quốc Park Geun-hye lại có một mối quan hệ phức tạp. Ông của Thủ tướng Abe là Kishi Nobosuke – cũng từng giữ chức vụ này tại Nhật – lại là “bạn thân” của cố Tổng thống Hàn Quốc Park Chung-hee – ông của bà Park Geun-hye. Nhưng tại Washington hồi cuối tháng 2, thay vì đề cập tới mối quan hệ “tốt đẹp” này, ông Abe lại khêu gợi việc ông Park Chung-hee từng phục vụ quân đội Nhật vốn được coi là một “ký ức đau thương” của người dân xứ sở Kim Chi. Bài học từ Đức Diplomat cho rằng: Kinh nghiệm của Đức sẽ có thể là phương án tháo ngòi nổ Nhật-Hàn tại Đông Á. Bởi Đức là một ví dụ điển hình của một quốc gia đã thống nhất hai miền Đông, Tây và hòa giải các mối hiềm khích lịch sử với các láng giềng châu Âu. Đầu tháng 12/1970, Thủ tướng Tây Đức Willy Brandt đã đặt vòng hoa trước Đài tưởng vọng Anh hùng Ghetto ở Warsaw. Tuy rằng, theo một khảo sát của tạp chí Der Spiegel, có tới 48% người Đức nghĩ rằng đây là hành động thái quá, chỉ 41% người đánh giá cao song đây được coi là một cử chỉ hiếm hoi và làm cả thế giới kinh ngạc khi ông đã lên tiếng xin lỗi dân tộc Do Thái và quỳ xuống đất tưởng vọng sau 25 năm xảy ra cuộc chiến đẫm máu. Tới tháng 9/1984, một sự kiện mang tính lịch sử đã diễn ra tại Verdun - trận lớn chính của chiến trường phía Tây trong Thế chiến thứ nhất giữa quân đội Đức và Pháp khiến hàng triệu người bị thương, hàng trăm người bỏ mạng. Tổng thống Pháp lúc đó là Francois Mitterrand đã thực hành chuyến thăm tới Đông Đức sau sự sụp đổ của Bức tướng Berlin và có phút bắt tay tưởng niệm các nạn nhân tại chính nơi này với Thủ tướng Đức lúc đó là Helmut Kohl. Chuyến đi cũng đặc biệt ở chỗ: ông của Thủ tướng Kohl đã hy sinh gần trận địa này trong Thế chiến thứ nhất, trong khi anh trai ông bỏ mạng trong Thế chiến thứ hai. Trong khi, Tổng thống Mitterrand đã từng phục vụ trong quân đội Pháp thời kỳ chiến tranh. Cũng chính nên chi mà Đài tưởng niệm Anh hùng Ghetto và Verdun đã trở nên hai biểu trưng mạnh mẽ nhất cho sự hòa giải hai miền Đông, Tây nước Đức cũng như quan hệ giữa Đức và các hàng xóm châu Âu. Cố nhiên, sẽ rất khó để các quan chức Nhật Bản và Hàn Quốc tiếp bước các lãnh đạo châu Âu, và mọi sự so sánh đều có thể là khập khễnh. Tuy vậy, giống như Thủ tướng Đức Kohl và Tổng thống Pháp Mitterrand, Thủ tướng Nhật Abe và Tổng thống Hàn Park vẫn đang còn bị những hiềm khích từ dĩ vãng tác động lên những quan điểm cá nhân. Những động thái như Thủ tướng Tây Đức Brant từng làm sẽ giá trị hơn nhiều so với một lời xin lỗi và có thể khiến mối quan hệ căng thẳng bấy lâu trở thành dịu mát hơn, The Dipomat kết luận. Ngày 11/7 vừa qua, Thứ trưởng Ngoại giao Hàn Quốc Kim Kyou Hyun đã bàn luận với người đồng cấp Nhật Bản Akitaca Saiki nhằm cải thiện mối quan hệ giữa hai nước. Ông Kim đánh giá sự thực bụng của Nhật Bản trong giải quyết các vấn đề lịch sử và khôi phục niềm tin trong quan hệ song phương quan yếu hơn bất cứ điều gì. Đây cũng là phép thử để hai quốc gia Đông Á độ biện pháp khai thông cục diện bây giờ trong bối cảnh trên Hoa Đông cũng như trên các lãnh hải khác thuộc thăng bình Dương, Trung Quốc đang trỗi dậy mạnh mẽ, gây quan ngại cho các nhà nước hàng xóm trong các tranh chấp chủ quyền.